Dudok, industrieel erfgoed en hedendaagse woon- en werkgebieden | Architectuurwandeling

In de wijk Over het Spoor is niets wat het lijkt. Deze wijk, die in het begin van de 20e eeuw het hart vormde van het industriële Hilversum, is door de jaren heen uitgebreid, gerenoveerd, gesloopt, gemoderniseerd, getransformeerd en soms hetzelfde gebleven. Het is een mengeling van puntgave Amsterdamse School, bekwame monumentenzorg, vooruitstrevende stedenbouw, vrije interpretaties van het werk van Dudok, en de rijke tuinstadgeschiedenis. Een wandeling door deze buurt biedt inzichten in de vele verschillende opvattingen over wonen, restaureren, erfgoed en stedenbouw tussen 1920 en 2020. Onder leiding van een ervaren gids ziet u hoe de ontwerpen van Dudok de tijd hebben doorstaan, welke bedrijvigheid de buurten heeft gevormd, en hoe veel gebouwen inmiddels aan een tweede of zelfs derde leven zijn begonnen.

Woningen, scholen en stedenbouw van Dudok

Architect W.M. Dudok was vanaf 1915 tot 1953 in dienst van de gemeente Hilversum. Hij ontwierp naast het beroemde Raadhuis diverse uitbreidingswijken, woningbouwcomplexen en een groot aantal scholen. De eerste jaren werkte hij vooral aan de Bloemenbuurt in Hilversum Zuid, vanaf 1921 ook in de wijk Hilversum Noordoost. Het stedenbouwkundig ontwerp van Dudok in deze wijk behelsde een aantal uitvalswegen die als radialen vanaf het station naar de rand van de stad lopen, als verbinding tussen het groen en het centrum. De huizen in de wijk zijn ontworpen door Dudok en zijn tijdgenoten. Scholen vormen markante hoeken in het stratenplan. Een groot deel van de wijk is sinds enige tijd beschermd stadsgezicht. In het begin van deze eeuw is een aantal zogenaamde Dudok-buurten gesloopt en weer opgebouwd in oude stijl. Andere woningen zijn gerestaureerd.

Sporen van een industrieel verleden

Aan de oostkant van de spoorlijn was vanaf de late negentiende eeuw een aantal grote industriële bedrijven gevestigd. De Nederlandsche Seintoestellen Fabriek (1918) bijvoorbeeld, bouwde radiotoestellen, radio’s voor schepen en vliegtuigen en ontwikkelde de eerste korte golfverbinding met Nederlands-Indië. Door de NSF kwamen de televisieomroepen naar Hilversum. Rondom de Larenseweg waren de Ripolin verffabriek en de ijzergieterij en machinefabriek van Ensink (het huidige Jumbo-terrrein) gevestigd. Het tegenwoordige Lucentterrein was voorheen van Philips. In 1909 ontwierp architect Bakker de Sigarenfabriek. In de jaren 50 kwam daar de Melkfabriek bij. De zware industrie is inmiddels uit het gebied verdwenen. De voormalige melkfabriek heeft een nieuwe bestemming gekregen. Op het Lucentterrein wordt een nieuwe wijk gebouwd. Ter plaatse van de 19e eeuwse gasfabriek is onlangs de nieuwe wijk Villa Industria gerealiseerd.