Foto’s met een ziel, zonder zorgvuldig geplande perfectie, maar ongepolijst, kwetsbaar en vanuit intuïtie gecreëerd: dat is waar de Hilversumse fotograaf Paul Cupido internationaal bekend mee wordt. In 2019 breekt hij door op de kunstbeurzen Photo London en Paris Photo. Een jaar later schittert een van zijn werken, Suave, op de voorpagina van The New York Times, door Meghan Markle gekozen bij haar veelbesproken stuk ‘The Losses We Share’.
Met zijn voormalige eigen sound studio in Hilversum krijgt Paul steeds vaker het gevoel dat hij voor al zijn klanten constant hetzelfde kunstje uitvoert: “Op bestelling creativiteit leveren werkte niet meer voor me. Ik wilde daar meer vrijheid in creëren.” Hij besluit terug de schoolbanken in te gaan voor de vierjarige opleiding tot fotograaf aan de fotoacademie in Amsterdam. Daar krijgt hij alle ruimte om zich te ontwikkelen: “Wat een luxe om onderwezen te worden. Natuurlijk waren er kaders, maar ik voelde daar meteen de vrijheid terugkomen.”
Als kind op Terschelling, waar hij midden in de natuur opgroeide, was hij zich al bewust van de cycli van het leven. Eb en vloed, de seizoenen, de vuurtoren die elke 4 seconden eventjes zijn slaapkamer verlichtte: “Het leven bestaat uit momenten, alles ademt en is altijd in beweging. Ik wil de momenten vangen waarin je voelt ‘alles is goed, als ik nu zou sterven is het ok’. Die zijn zo kortstondig, dat kan je niet plannen of produceren, die zijn er gewoon.”
Totale berusting
In zijn derde jaar aan de academie wordt Paul geselecteerd door het gerenommeerde Magnum Photo’s voor een intensieve workshop in Tokyo. Tien dagen lang wordt de groep studenten van over de hele wereld door elkaar geschud, afgebroken en weer opgebouwd.
Het is daar waar hij gefascineerd raakt door het Japanse principe Mu, een soort staat van totale berusting. Paul: “Als je zo volledig wordt afgebroken kan je niet meer terugvallen op je ratio of je ego. Je kan alles alleen nog maar laten komen zoals het komt. Als je vanuit daar gaat creëren wordt het rauw, kwetsbaar en ongepolijst. Heel echt.”
Zacht protest
Terug in Nederland verfijnt hij zijn stijl als fotograaf en studeert cum laude af: “Na het afstuderen ontstond er een hele nieuwe impuls. Het pionieren waar ik ooit zo van hield kwam weer terug.”
Het is zijn opmerkelijke stijl waardoor hij vrijwel meteen wordt opgemerkt. Hij zet zich af tegen de over-geproduceerde, perfecte plaatjes. Zijn werk ziet hij dan ook als een soort zacht protest. Hij vertelt: “Het mag af en toe wel wat wringen. Echte momenten en foutjes, zoals bewogen beeld en onscherpte, brengen een beeld tot leven. Je voelt dat als mens, dat je geraakt wordt wanneer een beeld oorspronkelijk is. Schoonheid schuilt in de imperfectie.”
Snapshots
Hij noemt het snapshots. Gefotografeerd in het moment, het liefst tijdens een reis. Thuis, in zijn studio in Laren, drukt hij alle beelden af en schuift er net zo lang mee tot er iets ontstaat. Om de essentie van een beeld te vinden gebruikt Paul weinig kleur: “Ik wil echt dat je naar dat ene beeld wordt toegetrokken. Juist doordat het moment zo vergankelijk is, is het oneindig krachtig. Dat maakt het zo mooi.
Trots
“Dat vind ik lastig. Als kind was ik een dromer. Ik ging niet mee vissen met de andere jongens op Terschelling. Ik had eigenlijk altijd het gevoel niet gezien te worden. Dat is waarschijnlijk wel een drive geweest achter mijn werk. Het heeft ervoor gezorgd dat ik nu kan leven in volledige vrijheid, zoals ik wil. Dat zou je kunnen zien als iets om trots op te zijn, maar ik lever er ook op in. Mijn drive is zo sterk, ik vind het moeilijk om nee te zeggen. Het voelt als topsport, maar het is wel waarvoor ik elke ochtend uit bed kom.”
Inspiratie
“Mijn werk bestaat eigenlijk uit twee fases. Het fotograferen zelf, het verzamelen, doe ik vaak op reis en daar ga ik echt buiten mijn comfortzone. Ik haal inspiratie uit het avontuur, het vastleggen van een moment zoals het komt, zonder al te veel te plannen. Ook de natuur inspireert me eindeloos.
De tweede fase is thuis, in mijn studio. Dat is mijn comfortzone en daar ben ik nogal ritueel in. Elke ochtend start ik op dezelfde manier. Ik sta op, drink een gezond sapje en ga eerst een tijdje zitten met mijn koptelefoon op. Muziek brengt me naar een hogere frequentie tijdens het editen. Ik wil in de hoogste frequentie komen, die van liefde. Vanuit daar kan het werk uit zichzelf ontstaan.
Daarna ben ik een uur of twee alleen maar met mijn beelden bezig. Mijn werk is vaak een combinatie van meerdere foto’s. Ik leg alle afdrukken voor me en begin intuïtief met schuiven. Soms ontstaat er meteen iets en heb ik binnen twee uur drie nieuwe beelden. Het kan ook langer duren, soms wel maanden, jaren. De kunst is om niets te forceren, te luisteren naar wat het werk zelf wil.
Dit is ook de reden dat ik autonoom wil werken. Als ik in opdracht werk dan lukt me dat niet, dan wordt het afgedwongen.”
Toekomst
“Ik wil een rustiger leven, dat is nodig. Ik kan niet altijd maar op dit niveau blijven doorgaan. Ik heb net een huis in Laren gekocht, daar hoop ik meer te aarden. Mijn ambitie brengt me ver, maar het eist ook z’n tol. Dat moet echt anders. Wat betreft werk wil ik meer boeken publiceren en workshops gaan geven. En mijn grote droom is om ooit terug te gaan naar Terschelling om daar een artist-in-residence te creëren. Een paviljoen waar jonge kunstenaars kunnen werken tussen de elementen.”
Hilversum en beyond?
“In Hilversum ligt een flink deel van mijn geschiedenis. Toch ben ik onlangs naar Laren verhuisd. Het uitzicht vanuit het grote raam in mijn nieuwe woonkamer op de bovenverdieping is het vertrouwde beeld van vroeger op Terschelling: groen. Beneden komt mijn eigen galerie. En ik heb op het moment een recidencie in Château Palmer in Frankrijk. Een prachtige plek aan een rivier, waar ik zo vaak naartoe kan als ik maar wil. Om mijn creativiteit te laten stromen heb ik het nodig om regelmatig uit mijn vertrouwde leefomgeving weg te gaan. Daarom ga ik ook zo graag op reis.”
Makers wijsheid
“Kunst kan direct naar je hart gaan als je luistert naar wat het werk zelf wil. Leg het werk je wil niet op. Laat het ‘recept’ en het kunstje los, maar luister naar je lijf, naar je zintuigen. Het staat de hele dag aan. Als je vanuit je intuïtie werkt creëer je waarde.”