Zand- en zoutbunker

Oude Haven, Hilversum
Het ontwerp voor de zand- en zoutbunker aan de Oude Haven werd door Dudok al in september 1940 gemaakt, maar door materiaalgebrek was de bouw pas gereed in 1945. Het complex werd in 2002 aangewezen als Rijksmonument. Het is in de jaren 2003-2011 compleet gerestaureerd en uitgebreid met een horecapaviljoen.

De Oude Haven
De Oude Haven werd in 1876 aangelegd, aan het einde van de Gooische Vaart, die liep van ‘s-Graveland naar Hilversum. Via deze losplaats kwamen vooral veel bouwmaterialen naar Hilversum. De vaart kwam al in de 17e eeuw tot stand bij de aanleg van ’s-Graveland. Het afgegraven zand werd onder andere gebruikt voor aanleg van de grachtengordel van Amsterdam. De Haven raakte in verval na de aanleg van de Nieuwe Haven in 1938, aan het Hilversums Kanaal.

Zoutopslag
De bunker ligt aan het eind van de Oude Haven en overbrugt het hoogteverschil tussen de haven en de hoger gelegen Havenstraat. In de bunker lag het zand en zout opgeslagen dat in de winter werd gebruikt om de gladheid te bestrijden. De aanvoer van zand en zout gebeurde aan de bovenzijde, de afname was aan de onderzijde. De bunker moest ook dienen als schuilplaats bij luchtalarm.

Ontwerp
Naast stort- en opslagruimten bevatte de bunker een ‘schaftlokaal voor werklieden en chauffeurs en een opzichtersverblijf’. Boven op de bunker werd een uitzichtpunt gemaakt met banken en vier uitkragende balkons met stalen hekwerken. De gebogen voorgevel volgde de lijn van de havenkom en werd afgewerkt met siermetselwerk van bruine baksteen in een X-vormig patroon. Onder een vooruitstekende latei bevonden zich de rechthoekige gevelopeningen voor de afname van het zand en zout. De latei rustte op zeven betonnen kolommen en twee halfrond uitgemetselde muurdammen.

Stadspark
Het water in de Oude Haven ligt circa 15 meter dieper dan de omgevende bebouwing. Tegelijk met de bouw van de bunker werd een plantsoen aangelegd, dat werd ontworpen door het hoofd van de plantsoenendienst J.H. Meijer. In mei 2000 werd het plantsoen omgevormd tot stadspark, deels op het talud van de haven.

Restauratie en herbestemming
Na jaren leegstand en betonrot stond Dudoks bunker aan het begin van de twintigste eeuw op instorten. Het monument werd van de sloop gered door een ondernemer die het liet renoveren en er een aquariumspeciaalzaak in vestigde. De bunker werd aan de bovenzijde uitgebreid met een glazen horecapaviljoen.